IKZE dla zaawansowanych – czyli na jaką datę trzeba być przedsiębiorcą, aby korzystać z większego limitu wpłat na IKZE – Agnieszka Łukawska, dr Marcin Wojewódka

Najważniejsze informacje o IKZE

Jednym z dostępnych już od wielu lat produktów długoterminowego oszczędzania na emeryturę jest tzw. Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (dalej IKZE). Warto przypomnieć, że IKZE regulowane jest przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku, która przewiduje różnorakie produkty IKZE. I tak IKZE może być prowadzone poprzez zawarcie przez oszczędzającego umowy:

• z funduszem inwestycyjnym,
• domem maklerski,
• zakładem ubezpieczeń na życie,
• dobrowolnym funduszem emerytalnym oraz
• bankiem.

Jedną z głównych zalet IKZE jest to, że kwota limitu rocznego wpłat na IKZE, która jest zmienna co rok i wynosi 1,2 albo 1,8 przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w Polsce daje wymierne korzyści podatkowe oszczędzającemu. Każdy korzystający z IKZE ma prawo do odliczenia od dochodu wpłat na IKZE na zasadach i w trybie określonym w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli na podstawie umowy o prowadzenie IKZE gromadzi oszczędności tylko na jednym IKZE.

Limity wpłat na IKZE w 2024 roku

Istnieją dwa limity wpłat na IKZE:

– zwykły – 1,2 przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia oraz od 2021 roku

– kwalifikowany – w wysokości 1,8 przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia, dedykowany dla określonej grupy oszczędzających.

W realiach 2024 roku są to odpowiednio kwoty 9 388, 80 zł (limit 1,2 krotności) oraz 14 083,20 zł (limit 1,8 krotności). Powiększony limit przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą, w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast limit 1,2 krotności przeznaczony jest dla wszystkich innych osób fizycznych, co do zasady pełnoletnich. Jednakże możliwe jest także założenie IKZE przez małoletniego, który ukończył 16. rok życia, ale tylko w przypadku, gdy wpłaty na IKZE w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę, nie będą wyższe niż pobierane wynagrodzenie. W przypadku przekroczenia limitu kwoty wpłat, instytucja finansowa jest obowiązana do przekazania zwrotnie nadpłaconej kwoty w sposób określony w umowie o prowadzenie IKZE. Limit nie ma jednak zastosowania do przyjmowanych wypłat transferowych. Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie po osiągnięciu przez oszczędzającego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych.

Krąg uprawnionych do limitu 1,8

Warto pamiętać, że istniejące w praktyce dwa limity wpłat (1,2 oraz 1,8) nie sumują się. Oszczędzający na IKZE może rozpocząć oszczędzanie w danym roku kalendarzowym w ramach standardowego limitu 1,2 krotności, a w ciągu danego roku może go podnieść. Jednakże jedna osoba może korzystać wyłącznie z jednego limitu. Natomiast w przypadku, gdy dana osoba na początku danego roku jest np. pracownikiem i korzysta z limitu w wysokości 1,2 krotności, to jeśli w ciągu roku uzyska uprawnienie do limitu 1,8 krotności, to dojdzie wyłącznie do podniesienia tego limitu do wyższej kwoty, a nie do zsumowania dwóch limitów. Podniesienie kwoty limitu będzie skuteczne od dnia nabycia przez daną osobę uprawnienia do wyższego limitu – to jest od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Taka sama zasada powinna działać także w drugą stronę. To jest, jeśli osoba korzystająca z limitu 1,8 krotności w ciągu roku kalendarzowego zamknie swoją działalność gospodarczą, to traci uprawnienie do zwiększonego limitu wpłat na IKZE. Problem w tym, że przepisy nie nakładają na byłych przedsiębiorców obowiązku informowania instytucji finansowej o zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej. Naszym zdaniem – literalnie – oszczędzający z chwilą zamknięcia działalności nie powinien już mieć możliwości dokonywania wpłat na IKZE w zwiększonym limicie. Praktyka natomiast bywa różna.

Co stanowią przepisy

Analizując literalne brzmienie treści art. 13a ust. 1a ustawy regulującej IKZE należałoby przyjąć, że chcąc skorzystać z wyższego limitu wpłat na IKZE należy w momencie dokonywania wpłat prowadzić działalność gospodarczą i w dodatku zgodną z definicją z art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 o. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dlatego osoba zamykająca, jak też zawieszająca działalność gospodarczą traci status osoby prowadzącej działalność gospodarczą i nie powinna już korzystać ze zwiększonego limitu wpłat. Natomiast nie oznacza to pozbawienia prawa do dokonania odliczeń kwot wpłaconych w okresie prowadzenia działalności gospodarczej.