Wymiar emerytur i jego konsekwencje

Ostatnie dni przyniosły szereg doniesień medialnych dotyczących masowego wydawania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji o przyznaniu świadczeń emerytalnych. Wynikało to z wejścia w życie 1 października 2017 roku ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku obniżającej wiek emerytalny kobiet i mężczyzn do odpowiednio 60 oraz 65 lat. Jak się jednak okazało przyznawane emerytury są relatywnie niskie. Taki stan rzeczy ma uzasadnienie w obowiązującym systemie wymiaru świadczeń emerytalnych.

Obecnie obowiązujący system wymiaru świadczeń emerytalnych został wprowadzony ustawą z dnia  17 grudnia 1998 roku  o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jakkolwiek od czasu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) minęło już prawie 19 lat, to wydaje się, że w dalszym ciągu przeprowadzona zmiana „nie przedarła się” do świadomości społecznej. Wielokrotnie w mediach można spotkać się z wypowiedziami odwołującymi się do takich kryteriów jak staż ubezpieczeniowy.

Ustawa wprowadzała nowy system wymiaru świadczeń dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku. Przewidywał on powiązanie wysokości świadczeń emerytalnych z wartością odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne. Bez znaczenia pozostawał natomiast staż ubezpieczonego. Obecnie przyznawane świadczenia obliczane są według wzoru:

Σs oznacza składki odprowadzone w ramach I filaru w okresie aktywności zawodowej ubezpieczonego. Obecnie wynosi ona 12,22% wynagrodzenia brutto. „Sub” oznacza środki zewidencjonowane na tzw. subkoncie emerytalnym prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku, gdy ubezpieczony nie należy do OFE jest na nim ewidencjonowane 7,3% wynagrodzenia brutto, natomiast w przypadku przynależności do OFE składka na subkonto podlega podziałowi w ten sposób, że 4,38% wynagrodzenia brutto trafia na subkonto, natomiast 2,92% przekazywane jest na rachunek ubezpieczonego w OFE. „Kp” oznacza tzw. kapitał początkowy, który był przyznawany osobom podlegającym ubezpieczeniom społecznym przed 1 stycznia 1999 roku.

Z punktu widzenia odpowiedzi na pytanie dotyczące wysokości emerytur przyznawanych obecnym młodym emerytom kluczowe znaczenie ma „n” pojawiające się we wskazanym wyżej wzorze. Oznacza ono dalszą prognozowaną długość życia średnią dla kobiet i mężczyzn odpowiednio w wieku 60 i 65 lat. Obniżenie wieku emerytalnego wpłynęło na wydłużenie prognozowanej długości życia nowych emerytów. Oznacza to, że środki odprowadzane na emeryturę dzielone są przez dłuższy okres w jakim mają być pobierane. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że niższy wiek emerytalny oznacza także zazwyczaj skrócenie okresu naszej aktywności zawodowej, a co za tym idzie także okresu w którym odprowadzamy środki na przyszłą emeryturę. W efekcie przyjmując, że kobieta i mężczyzna pobierali analogiczne wynagrodzenie i przeszli na emeryturę w ustawowym wieku emerytalnym, to emerytura kobiety będzie o około 25% niższa niż emerytura mężczyzny.

Jak widać obecnie obowiązujący system emerytalny premiuje osoby przechodzące na emeryturę w późniejszym wieku. Należy przy tym pamiętać, że osiągnięcie wieku emerytalnego daje nam prawo, a nie obowiązek przejścia na emeryturę. Alternatywnym rozwiązaniem jest gromadzenie oszczędności w ramach tzw. III filaru.

Autor: dr Maciej Balcerowski, ekspert Instytutu Emerytalnego Sp. z o.o.